Istnieje fundamentalna różnica między zapewnieniem schronienia lub zakwaterowania nawet wmieszkaniu, a posiadaniem domu. Mieszkanie, które może być domem musi oferować prawne zabezpieczenie najmu, zapewniać prywatność, przestrzeń, nad którą osoba w nim żyjąca ma kontrolę, miejsce, które zapewnia fizyczne bezpieczeństwo, odpowiedni standard i wszystkie udogodnienia zwykłego domu, własne miejsce, które lokator może urządzić oraz przystępność cenową.

Dom to coś więcej niż mieszkanie, wymiar fizyczny lokalu, szczególnie dla osób wcześniej doświadczających bezdomności, jest bardzo istotny. Niemniej równie istotny wymiar domu dotyczy obszaru prawnego oraz społecznego. Obszar prawny zapewnia stabilność i bezpieczeństwo, odpowiednie umocowanie. Z kolei obszar społeczny daje przestrzeń do udomowienia, czyli swobodnego budowania relacji społecznych, a także zaspokojenia potrzeb intymności i prywatności. Zgodnie z Europejską Typologią Bezdomności i Wykluczenia Mieszkaniowego (ETHOS) dom musi posiadać te trzy domeny: fizyczną, społeczną i prawną. Brak którejś z domen znaczy bezdomność lub wykluczenie mieszkaniowe. Posiadanie domu oznacza posiadanie odpowiedniego schronienia (przestrzeni) przed niekorzystnymi warunkami atmosferycznymi (domena fizyczna), w którym można zachować prywatność i czerpać satysfakcję z relacji społecznych (domena społeczna), i do którego zajmowania posiada się tytuł prawny (domena prawna). Wykluczenie z jednej lub kilku domen wyznacza cztery podstawowe kategorie koncepcyjne, które należy rozumieć jako brak domu: brak dachu nad głową, brak mieszkania, niezabezpieczone mieszkanie oraz nieodpowiednie mieszkanie.

Metoda Najpierw Mieszkanie skupia się rozwiązaniu problemu bezdomności poprzez natychmiastowe zapewnienie mieszkania, jednak potrzeba czasu, wsparcia i pewnych procesów, aby osoby poczuły się „domne”. Zwykle na samym początku Najpierw Mieszkanie rozwiązuje problem braku dachu nad głową i braku mieszkania, ale pełne rozwiązanie problemu bezdomności i „stworzenie domu” rozłożone jest w czasie i wymaga przede wszystkim utrzymania i pozostania w mieszkaniu. Do zakończenia bezdomności danej osoby nie jest zawsze wymagane rozwiązanie wszystkich problemów zdrowia fizycznego i psychicznego czy problemów społecznych. Możliwe jest funkcjonowanie w mieszkaniu przy wielu problemach i deficytach, oczywiście z towarzyszącym wsparciem i usługami społecznymi.

Oprócz zapewnienia trwałego wyjścia z bezdomności, dom odgrywa następujące role w modelu Najpierw Mieszkanie:

• Dom jest punktem wyjścia do integracji społecznej.

• Właściwy dom zapewnia zarówno bezpieczeństwo jak i przewidywalność życia.

• Dom zapewnia bezpieczne i stabilne środowisko poprawiające skuteczność leczenia i wsparcia.

• Dom zapewnia kontrolę nad życiem.

• Dom nadaje priorytet innym aspektom życia.

​

Zapewnienie mieszkań osobom korzystającym z programów Najpierw Mieszkanie wiąże się z koniecznością przestrzegania zasad metody, to z kolei wpływa na konieczność spełnienia kilku wymogów. Po pierwsze, osoby uczestniczące powinny mieć możliwość zobaczenia mieszkania przed podjęciem decyzji o udziale w projekcie. Po drugie, osoby powinny mieć możliwość wyboru mieszkania, posiadać wpływ na lokalizację, wielkość i urządzenie mieszkania. Oznacza to w praktyce, że osoby powinny otrzymać więcej niż jedną ofertę mieszkania. Najlepiej, jeśli mieszkanie jest sprofilowane pod potrzeby osób na podstawie wcześniejszego rozpoznania oczekiwań. Oferta mieszkaniowa i wsparcie nigdy nie powinny być wycofywane tylko dlatego, że ktoś odrzucił jedną lub więcej propozycji mieszkania. Po trzecie, wyjaśnić należy osobom finansowe i społeczne konsekwencje posiadania własnego domu, a także zapewnić możliwość ich omówienia. Ostatecznie po czwarte, osobom uczestniczącym zagwarantowana zostanie elastyczność w wyborze stylu życia w tym na ile osoby chcą mieszkać samotnie, z bliskimi czy też w rodzinie.

​

Wsparcie mieszkaniowe czy w zasobach prywatnych, czy społecznych w programach Najpierw Mieszkanie powinno polegać między innymi na dokładnej kontroli i sprawdzaniu mieszkań, weryfikacji przystępności cenowej, sprawdzeniu umowy najmu, sporządzeniu i realizowaniu umowy podnajmu/użyczenia, zadbaniu o zabezpieczenie praw lokatorskich, wsparciu w dialogu, negocjacjach i edukacji właścicieli mieszkań, oferowaniu usług zarządzania mieszkaniami, a także oferowanie zachęt finansowych i zmniejszeniu ryzyka związanego z najmem.

​

Wdrażanie Najpierw Mieszkanie w Polsce pozwala na rekomendowanie zarówno korzystania z zasobów prywatnych jak i społecznych w tym publicznych. Jakkolwiek realizatorzy programów Najpierw Mieszkanie muszą być świadomi wyzwań i trudności, jakie związane są z zarządzaniem różnymi rodzajami mieszkań. Doświadczenie naszego programu zorientowane było na mieszkania komunalne i Skarbu Państwa w formule mieszkań wspomaganych i mieszkań ze wsparciem. Uważamy jednak, że korzystanie z mieszkań prywatnych ma także potencjał i potrzebuje szerszego zastosowania. Kluczowe w naszym programie było zapewnienie trwałości i kontynuacji wsparcia w Najpierw Mieszkanie, co z kolei związane było z efektywnością finansową i zdecydowanie tańszym utrzymaniem i kosztami eksploatacji mieszkań społecznych. Mieszkania z zasobów komunalnych umożliwiają w trakcie zamieszkiwania zmianę formalną statusu mieszkań np. z mieszkania wspomaganego czy mieszkania ze wsparciem w mieszkanie komunalne z własną umową najmu. Osoby zwykle mogą pozostać w tym samym mieszkaniu, nawet docelowo. Tymczasem mieszkania prywatne czy mieszkania skarbu państwa zwykle mogą być użytkowane czasowo, w tym kontekście ważne jest zapewnienie kolejnego mieszkania i wsparcia w nim. W praktyce może to być kolejne mieszkanie na rynku prywatnym lub mieszkanie z zasobów komunalnych już z własną umową (jeśli jest taka możliwość i wola osoby). Na tym bowiem polega zasada stałego zamieszkiwania i wsparcia. Ważne jest w tym zakresie, aby mieszkań nie traktować jako treningowych i z góry zamieszkiwania jako tymczasowego.

​

Zdecydowanie możemy także rekomendować pośredniczenie w najmie i użyczanie mieszkań przez realizatorów programów Najpierw Mieszkanie, zarówno z zasobów prywatnych jak i społecznych, w tym komunalnych czy skarbu państwa. Doświadczenie wspierania osób, które posiadały bezpośrednie i własne umowy najmu realizowaliśmy w ograniczonym zakresie. Jednak z jednostkowych doświadczeń wynika, że zbyt szybkie przejście z umowy podnajmu/użyczenia na własną umowę najmu może tworzyć poważne problemy z utrzymaniem mieszkań, uzyskiwaniem dobrostanu, zdrowieniem i integracją społeczną, szczególnie osób z zaburzeniami psychicznymi i jednocześnie uzależnieniami. Przejście na własną umowę najmu musi być za każdym razem świadomą i niezależną decyzją osoby, poprzedzoną rozważeniem wszystkich szans i zagrożeń. Osoby uczestniczące w programie nie mogą być do tego zmuszane, najlepiej, jeśli wcześniej uda się realizatorom zbudować relację opartą na systematycznym kontakcie, wsparciu i zaufaniu.